خداوند به طریقی انسان را هدایت می‌کند. اگر کسی را برای معلمی گزید، یعنی یکی از هنرهای شگفت‌انگیز خود را به او هدیه داده است.
شهید مطهری می گوید: هنر شگفت معلمی از آن خداوند است.
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ
بخوان به نام پروردگارت كه آفريد
خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ
انسان را از علق آفريد
اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ
بخوان و پروردگار تو كريمترين [كريمان] است
الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ
همان كس كه به وسيله قلم آموخت
عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ
آنچه را كه انسان نمى دانست [بتدريج به او] آموخت
مقام معظم رهبری مدظله‌العالی |
فاطمه رهبری در مقاله ایی پیرامون معلم فکور در اندیشه های شهید مطهری می‌پردازد:
شهید مطهری یکی از اهداف کلیدی تربیت را رشد فکری متعلم می داند؛ در واقع معلم باید بکوشد که به متربی رشد فکری یعنی قوه تجزیه و تحلیل بدهد، نه اینکه تمام تلاشش توجه به کمیت آموزش باشد تا دانش آموزان آن را حفظ کنند. معلم باید افرادی را تربیت کند که خود فکر کنند و به استنباط و رد فرع بر اصل بپردازد.
ویژگی‌های معلم فکور
- دانش در عمل
مهرمحمدی از این مؤلفه به‌عنوان دانش شخصی ـ حرفه‌ای یاد می‌کند؛ که برخاسته از تجربیات زیسته معلمان است. طبق دانش محلی، معلم معنایی جدید را خلق می‌کند. این دانش محلی ظرفیت عمومی شدن دارد. شهید مطهری هدف معلم را استقلال دادن به نیروی فکر دانش‌آموزان و رشد ابتکار آن‌ها بیان داشت. در بحث علم و تعلم، نیز حالت رشد عقلانی و استقلال فکری مطرح است به‌گونه‌ای که معلم می‌تواند قوه استنباط دانش‌آموز را رشد دهد.
- تأمل در عمل
استاد مطهری، علاوه بر آگاهی و معرفت به عمل خیر، تربیت را ضروری می‌داند. در این باب، تفکر را در دو گونه شرح می‌دهد: در گونه اول خود انسان به‌عنوان یک موضوع علمی موضوع تفکر اوست؛ در گونه دوم انسان درباره کارهای خودش فکر می‌کند. معلم باید در شبانه‌روز فرصتی برای خودش قرار بدهد تا درباره خود و عملش به تأمل و درون‌گرایی بپردزاد و آنچه واقع شده را ارزیابی کرده و از این طریق موقعیت را تغییر دهد. این فرایند به تعبیر استاد چیزی است نظیر محاسبه نفس.
- گفت و گوی فکورانه با موقعیت
شهید مطهری یکی از اصول تعلیمات تفکر قرآن را دعوت تفکر و تدبر می‌داند. هدف تفکر در کلام ایشان کار نیک انجام دادن و پیامد تفکر، پی بردن به رازها و اسرار آفرینش است. تفکر در تاریخ برای شناختن سنن و قوانین خداوند برای زندگانی جماعت بشر است. از طرفی اگر تفکر سطحی و پراکنده باشد، اثربخشی نخواهد داشت. اگر علمی و مبتنی بر مطالعات دقیق و آزمایش‌ها باشد، و یا لااقل انسان بخواهد آثار فکری مردان متفکر را به دقت مطالعه کند، بسیار ارزنده است.
- هنرمند حرفه ای
امام جمعه و مهرمحمدی: هنر حرفه‌ای، یعنی هنر صورت‌بندی مسئله، بر هنر تدریس فکورانه تأکید دارد.
شهید مطهری:انسان وقتی یک هنر کوچک را می‌آموزد، علم و فنی را یاد می‌گیرد و بعد از سال‌ها زحمت و رنج همین که اولین بار اثر هنر خودش را می‌بیند، عزتی در خود احساس می‌کند. از بالاترین لذت‌ها این است که انسان اثر هنر خود را می‌بیند.
هر حرفه، هنرهایی به همراه دارد که وقتی ثمر دهد، موجب توسعه حرفه‌ای فرد خواهد شد. پس معلم با هنر تدریس اثربخش، می‌تواند فکورانه عمل کند.
مطالب گفته شده گویای این امر است که شهید مطهری به‌طور غیرمستقیم این ویژگی‌ها را در قالب تجربه، تعقل، مطالعه و تحقیق و هنر و اسلام مطرح نمود. معلمان فکور، با تصمیمات هوشمندانه، دانش حرفه‌ای را با تأمل در عمل در زمینه تحقیق به کار می‌گیرند تا هنر حرفه‌ای را متبلور سازند و متربیان را در مسیر کمال انسانی قرار دهند.
آخرین نظرات: